Ustawa o leczeniu niepłodności w Polsce - kluczowe zapisy i założenia
Ustawa o leczeniu niepłodności została uchwalona przez polski Sejm 25 czerwca 2015 roku i weszła w życie 1 listopada 2015 roku. Uwzględnia zagadnienia związane z prowadzeniem terapii za pomocą metod wspomaganego rozrodu, w tym in vitro i inseminacji, jak również zabezpieczenia płodności na przyszłość. Jest to pierwszy taki dokument prawny, który reguluje problematykę leczenia niepłodności w Polsce. Dodatkowo eliminuje niejasności prawne, czyli określa jakie działania można podjąć, a jakie wykluczyć.
Chcesz skorzystać z programu finansowania in vitro?
Skontaktuj się z naszym specjalistą
Ustawa o niepłodności - jakie są jej założenia?
W świetle dynamicznie rosnącego problemu niepłodności, udało się uchwalić ramy prawne określające sposób i warunki leczenia niepłodności w Polsce. Ustawa określa, że: „Leczenie niepłodności jest prowadzone z poszanowaniem godności człowieka, prawa do życia prywatnego i rodzinnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawnej ochrony życia, zdrowia, dobra i praw dziecka.” Pozwala korzystać z procedury
in vitro,
wskazuje również, że leczenie niepłodności obejmuje m.in.: diagnozowanie przyczyn, zachowawcze leczenie farmakologiczne, leczenie chirurgiczne, a także zabezpieczenie płodności na przyszłość.
Leczenie niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego może odbywać się wyłącznie w ośrodkach medycznie wspomaganej prokreacji , działających na podstawie pozwolenia ministra właściwego do spraw zdrowia na wykonywanie tych czynności.
Jaki zakres określa ustawa o leczeniu niepłodności?
Ustawa o leczeniu niepłodności wskazuje zakres postępowania w następujących kwestiach:
- ochrony zarodka i komórek rozrodczych w odniesieniu do ich zastosowania w biologii i medycynie w związku z leczeniem niepłodności;
- sposoby leczenia niepłodności, w tym stosowania procedury medycznie wspomaganej prokreacji (in vitro);
- zadania władz publicznych w zakresie ochrony i promocji zdrowia rozrodczego;
- warunki dawstwa, pobierania, przetwarzania, testowania, przechowywania i dystrybucji komórek rozrodczych oraz zarodków przeznaczonych do zastosowania w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji;
- zasady funkcjonowania ośrodków medycznie wspomaganej prokreacji oraz banków komórek rozrodczych i zarodków.
Związek małżeński lub partnerski
Mając ogólne informacje dotyczące ram prawnych leczenia niepłodności, przyjrzyjmy się co dokładnie one wnoszą. Leczeniu poddawana jest para (kobieta i mężczyzna) - pozostająca w związku małżeńskim lub partnerskim. Warunek rozpoczęcia procedur stanowi podpisanie niezbędnych dokumentów i oświadczeń przez oboje małżonków/partnerów. Z drugiej strony przepisy wykluczają możliwość korzystania przez singielki z inseminacji z wykorzystaniem nasienia anonimowego dawcy, zapłodnienia in vitro lub dawstwa zarodka.
Wiek a leczenie niepłodności
O czym w ogóle nie informuje ustawa? Nie ma wyznaczonej granicy wieku pary kwalifikowanej do leczenia. Warto jednak posiłkować się rekomendacjami ESHRE i ASRM, a także uwzględnić ew. ryzyka i stan zdrowia pacjentów. Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest przejście szczegółowej kwalifikacji medycznej.
Kiedy można rozpocząć leczenie niepłodności?
Dodatkowo w świetle powyższych punktów pojawia się bardzo ważny zapis określający, po jakim czasie można rozpocząć leczenie metodą in vitro. Ustawodawca określił, że procedurę zapłodnienia pozaustrojowego można zastosować, kiedy wcześniej - przez okres co najmniej 12 miesięcy, podjęte inne terapie okazały się nieskuteczne. Procedurę zapłodnienia pozaustrojowego można podejmować bez wyczerpania innych metod leczenia i w terminie krótszym niż 12 miesięcy od rozpoczęcia leczenia niepłodności, jeżeli zgodnie z aktualną wiedzą medyczną nie jest możliwe uzyskanie ciąży w wyniku zastosowania tych metod.
Czym jest dawstwo partnerskie?
Jest to przekazanie komórek rozrodczych przez dawcę - mężczyznę w celu zastosowania ich w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji u biorczyni pozostającej z dawcą w związku małżeńskim albo we wspólnym pożyciu potwierdzonym zgodnym oświadczeniem dawcy i biorczyni; w dawstwie partnerskim stosowane są komórki rozrodcze biorczyni
Ile komórek jajowych można zapłodnić?
W przypadku zapłodnienia pozaustrojowego dopuszcza się zapłodnienie nie więcej niż sześciu żeńskich komórek. Jednak w wyjątkowych sytuacjach może być ich więcej, kiedy:
- biorczyni ukończyła 35 lat;
- są wskazania medyczne, które wynikają z choroby współistniejącej z niepłodnością;
- wcześniej dwukrotnie nie udało uzyskać się ciąży stosując leczenie metodą zapłodnienia pozaustrojowego.
Jeśli podczas zabiegu punkcji pobranych zostanie więcej niż sześć komórek jajowych, część z nich można zamrozić i wykorzystać podczas następnej procedury. Natomiast kiedy para nie będzie chciała kontynuować leczenia, to komórki można zniszczyć lub przekazać do anonimowego dawstwa komórek jajowych, aby wykorzystać je w leczeniu niepłodności innych par.
Postępowanie z zarodkami
Zarodki zdolne do prawidłowego rozwoju, które nie zostały zastosowane w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji, są przechowywane w warunkach zapewniających ich należytą ochronę do czasu ich przeniesienia do organizmu biorczyni tj. w Banku Komórek rozrodczych i zarodków.
Bank komórek rozrodczych i zarodków prowadzi działalność wyłącznie na podstawie pozwolenia ministra zdrowia w zakresie gromadzenia, przechowywania i dystrybucji komórek rozrodczych i zarodków.
Zarodki powstałe z komórek rozrodczych pobranych w celu dawstwa partnerskiego albo dawstwa innego niż partnerskie w przypadku upływu określonego w umowie terminu na przechowywanie zarodków, nie dłuższego jednak niż 20 lat, licząc od dnia, w którym zarodki zostały przekazane do banku komórek rozrodczych i zarodków w celu ich przechowywania - są przekazywane do dawstwa zarodka.
Dawstwo komórek jajowych i zarodków
W tej kwestii ustawa zakłada jedynie anonimowe dawstwo i biorstwo komórek rozrodczych ( komórek jajowych, plemników) lub zarodków. W praktyce oznacza to, że nie jest możliwe dawstwo ze wskazaniem czy wewnątrzrodzinne. Minister Zdrowia prowadzi rejestr dawców komórek rozrodczych i zarodków na potrzeby dawstwa innego niż partnerskie. Dane gromadzone w rejestrze są objęte tajemnicą i mogą być udostępniane wyłącznie osobom uprawnionym i w zakresie wynikającym z przepisów ustawy.
Diagnostyka preimplantacyjna w ustawie
W ramach przyjętej ustawy można przeprowadzić w trakcie procedury in vitro diagnostykę preimplantacyjną PGS/PGD, ale pod warunkiem, że istnieją do tego wskazania medyczne. Pacjenci kwalifikowani do badań powinni skorzystać przed przystąpieniem do leczenia z konsultacji genetycznej.
Zabezpieczenie płodności
Bardzo ważny zapis ustawy stanowi część dotycząca pobierania komórek rozrodczych w celu zabezpieczenia płodności na przyszłość, np. przed poddaniem się terapii onkologicznej, która może upośledzić zdolność płodzenia. Warunkiem jest m.in. wyrażenie na to zgody przez dawcę; w przypadku osób małoletnich albo ubezwłasnowolnionych pobranie komórek może być dokonane za zgodą albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego.
Edukacja na temat zdrowia rozrodczego
Zgodnie z treścią obowiązującej ustawy mają powstać centra leczenia niepłodności, które poza prowadzeniem leczenia niepłodności wszystkimi metodami mają m.in. rozwijać i popularyzować wiedzę na temat nowych technologii medycznych oraz metod diagnozowania i leczenia niepłodności. Co pozostaje po stronie rządu? Ustawa zobowiązuje rząd (a samorządom daje możliwość) do podejmowania działań na rzecz ochrony i promocji zdrowia rozrodczego, tj.: edukacja w zakresie stylu życia chroniącego potencjał rozrodczy człowieka bądź zredukowanie natężenia szkodliwych dla płodności czynników.
Czego zakazuje ustawa o leczeniu niepłodności?
Oprócz tego, co realnie zapewnia ustawa, znajdują się w niej również zapisy, które zabraniają niektórych działań. Po pierwsze, niedopuszczalne jest niszczenie zarodków zdolnych do prawidłowego rozwoju powstałych w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji nieprzeniesionych do organizmu biorczy. Osobie, która tego dokona, grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do nawet lat 5. Oprócz tego, zakazana zostaje preimplantacyjna diagnostyka genetyczna, wykonywana w celu wyboru cech fenotypowych, w tym płci dziecka. Chyba że wybór taki pozwoli uniknąć ciężkiej, nieuleczalnej choroby dziedzicznej.
Ustawa zabrania również pod groźbą kary prowadzenia działalności przewidzianą wyłącznie dla ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji lub banku komórek rozrodczych i zarodków bez wymaganego pozwolenia lub wbrew warunkom określonym w pozwoleniu.
Pełna treść ustawy o leczeniu niepłodności
W Polsce mamy obowiązujące ramy prawne, jednak aby mieć pełną wiedzę przed przystąpieniem do leczenia należy zapoznać się ze wszystkimi przyjętymi procedurami i formalnymi wytycznymi. Polecamy zapoznać się z pełną treścią ustawy o leczeniu niepłodności, która znajduje się poniżej:
Leczenie niepłodności i refundacja in vitro w Polsce - prawo
Prawo za pomocą ustawy reguluje kwestię leczenia niepłodności w Polsce. Niedawno przyjęto także ustawę o refundacji in vitro z budżetu państwa. Jednocześnie na przestrzeni lat realizowano ogólnopolskie programy polityki zdrowotnej w zakresie in vitro, diagnostyki i leczenia niepłodności.