Czym jest konflikt serologiczny?
Ludzie nie tylko różnią się grupą krwi, której wyróżnia się cztery rodzaje (A, B, AB, 0), ale także obecnością czynnika Rh. Większość posiada na powierzchni czerwonych krwinek antygen D, co oznacza, że występuje u nich czynnik Rh+, niektórzy jednak go nie posiadają, czyli są Rh-. Ma to zasadnicze znaczenie w przypadku określenia ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego. Pojawia się w sytuacji, gdy kobieta jest Rh-, partner Rh+, a płód dziedziczy dodatni czynnik po ojcu.
Co więcej, musi dojść do kontaktu krwi matki i dziecka wówczas organizm kobiety zacznie wytwarzać przeciwciała, które przechodzą przez łożysko.
– Pobudzenie mechanizmów odpornościowych organizmu nazywamy immunizacją. Powstałe przeciwciała mają za zadanie zwalczyć antygen znajdujący się we krwi płodu. Taka sytuacja jest niebezpieczna dla rozwijającego się dziecka, ponieważ może skutkować jego poważnym uszkodzeniem, a nawet śmiercią – tłumaczy dr Grzegorz Sitkowski, ginekolog-położnik z Kliniki Bocian w Poznaniu.
Co przyczynia się do rozwoju konfliktu serologicznego?
Organizm matki zaczyna produkować przeciwciała w sytuacji, gdy jej krew zetknie się z krwią dziecka. Ma to miejsce zazwyczaj dopiero podczas porodu lub poronienia. Dlatego pierwsza ciąża nie jest raczej zagrożona konfliktem serologicznym, choć nie można tego w zupełności wykluczyć. Warto bowiem pamiętać, że do kontaktu krwi płodu z krwią matki może dojść również w trakcie:
- Amniopunkcji lub biopsji kosmówki
- Krwawienia podczas ciąży
- Urazu jamy brzusznej z krwotokiem wewnętrznym
Aby nastąpiły powikłania, do krwioobiegu matki musi przedostać się co najmniej około 0,2 ml osocza dziecka. Układ immunologiczny kobiety zacznie wówczas wytwarzać przeciwciała zdolne do pokonania łożyska.
Konflikt serologiczny a choroba hemolityczna
Konflikt serologiczny może prowadzić do choroby hemolitycznej, która stanowi zagrożenie dla dziecka. Podczas ciąży przeciwciała Rh wytwarzane w ciele kobiety mogą przenikać przez łożysko i atakować czynnik Rh na komórkach krwi płodu. Może to spowodować poważny rodzaj anemii u płodu, w którym czerwone krwinki są niszczone szybciej, niż organizm jest w stanie je zastąpić. Czerwone krwinki przenoszą tlen do wszystkich części ciała. Bez wystarczającej ilości czerwonych krwinek płód nie otrzyma wystarczającej ilości tlenu. W niektórych przypadkach płód lub noworodek może umrzeć z powodu anemii. Niezgodność Rh może również powodować żółtaczkę u noworodka.
Konflikt serologiczny - rozpoznanie i zapobieganie
– Każda kobieta już w I trymestrze ciąży powinna mieć wykonane badanie krwi, z oznaczeniem grupy krwi i czynnika Rh. Jeżeli jest Rh ujemna poziom przeciwciał również powinien zostać oznaczony. – zaznacza dr Grzegorz Sitkowski z Kliniki Bocian w Poznaniu.
U pacjentek Rh ujemnych należy kontrolować poziom przeciwciał przynajmniej raz na trymestr. W przypadku zaobserwowania wzrostu konieczna jest stała obserwacja lekarska i regularne badania USG w kolejnych tygodniach ciąży. Przy znaczącym wzroście ilości przeciwciał i/lub nieprawidłowościach w badaniu USG może być konieczne pobranie krwi z żyły pępowinowej (kordocenteza) oraz ewentualna transfuzja dopłodowa krwi.
Profilaktyka konfliktu serologicznego
Szeroko stosowanym działaniem w zakresie profilaktyki konfliktu serologicznego jest podanie przyszłej mamie Rh ujemnej immunoglobuliny anty-D pomiędzy 28. a 30. tygodniem ciąży. Immunoglobulina anty-D powstrzymuje organizm kobiety przed wytwarzaniem przeciwciał. Jeżeli krew narodzonego dziecka będzie miała czynnik Rh+, wówczas ponownie podaje się mamie immunoglobulinę anty-D w ciągu 72 godzin od porodu. Panie w grupie ryzyka powinny szczególnie dokładnie przekazać lekarzowi prowadzącemu informacje o przebytych poronieniach i operacjach, aby lekarz zakwalifikował je do otrzymania immunoglobuliny.
Leczenie konfliktu serologicznego
Przy łagodnych objawach konfliktu serologicznego nie jest konieczne wdrożenie specjalistycznego leczenia, ale wymagana jest ścisła kontrola. Natomiast przy bardziej nasilonym przebiegu może być konieczna dopłodowa transfuzji krwi lub/i wcześniejsze rozwiązanie ciąży.
