Ciałko żółte i jego funkcja
Ciałko żółte to przekształcona pod wpływem hormonu luteotropowego część pęcherzyka jajnikowego (pęcherzyka Graafa), która pozostaje po uwolnieniu komórki jajowej. Dzięki nagromadzeniu luteiny ma żółty kolor, od którego ta struktura wzięła swoją nazwę. Jest bogato unaczynione, odpowiedzialne przede wszystkim za produkcję progesteronu, ale również innych hormonów - estrogenów, prostaglandyn i relaksyny. W zależności od tego, czy komórka jajowa została zapłodniona, czy też nie doszło do ciąży, wyróżniamy następujące formy ciałka żółtego:
- ciałko żółte menstruacyjne nazywane także miesiączkowym – powstaje po owulacji, a jego funkcja utrzymuje się przez 10-12 dni, jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, progesteron przestaje być produkowany, z kolei ciałko żółte przekształca się w ciałko białawe, które z czasem zanika.
- ciałko żółte ciążowe – w przypadku zapłodnienia i implantacji zarodka ciałko żółte powiększa się i wytwarza progesteron do 9-10. tygodnia ciąży, czyli do momentu, gdy jego funkcję zacznie pełnić łożysko. Przekształcenie w ciałko białawe następuje po porodzie.
- ciałko żółte laktacyjne – związanie jest z karmieniem piersią, powstaje po porodzie z pierwszego pękniętego pęcherzyka jajnikowego, natomiast przekształca się w ciałko białawe, gdy laktacja dobiegnie końca.
Co to jest niewydolność ciałka żółtego?
Prawidłowe funkcjonowanie ciałka żółtego jest warunkiem koniecznym do zagnieżdżenia zarodka w błonie śluzowej macicy i jego dalszego rozwoju. Niewydolność ciałka żółtego powoduje wydzielanie zbyt małych ilości progesteronu lub zatrzymanie jego wytwarzania. Niedomoga lutealna sprawia, że błona śluzowa macicy nie jest w stanie przygotować się na przyjęcie zarodka a organizm nie może utrzymać ciąży. Prowadzi to do nawracających poronień w pierwszych tygodniach ciąży i niepłodności.
Jak rozpoznać niewydolność ciałka żółtego?
Zbyt małe ilości progesteronu objawiają się na wiele sposobów, jednak ważne jest, aby w razie jakichkolwiek podejrzeń skonsultować się z lekarzem. Objawy niedomogi lutealnej to przede wszystkim niepłodność i powtarzające się poronienia w pierwszych tygodniach ciąży, a w rzadszych przypadkach również:
- plamienia przed miesiączką,
- duże różnice w długości cyklu,
- mastopatia (choroba włóknisto-torbielowata sutka) oraz obrzęk piersi,
- nasilenie PMS – zespołu napięcia przedmiesiączkowego,
- niedoczynność tarczycy.
Niedomoga lutealna – przyczyny
Niewydolność ciałka żółtego jest wywoływana przede wszystkim przez problemy w gospodarce hormonalnej kobiety. Wśród przyczyn jej występowania wymienia się m.ni.:
- zaburzenia w produkcji hormonów w podwzgórzu i przysadce mózgowej,
- podwyższone stężenie TSH, szczególnie u pacjentek z niedoczynnością tarczycy,
- zbyt wysoki poziom prolaktyny,
- zaburzenia funkcjonowania podwzgórza, przysadki i jajników, powodujące anomalie w wytwarzaniu hormonu LH,
- za wysokie stężenie prolaktyny,
- schorzenia jajników.
Diagnostyka niewydolności ciałka żółtego
Diagnostyka niedomogi fazy lutealnej polega na kilku badaniach, weryfikujących ewentualne objawy niewydolności ciałka żółtego, a później ich przyczynę. W celu rozpoznania niewydolności ciałka żółtego wykonywane są pomiary stężenia progesteronu po owulacji i biopsja endometrium, co pozwala zweryfikować stan ciałka żółtego. Anomalie w jego działalności można też wykryć za pomocą badań poziomu prolaktyny i TSH w surowicy krwi.
Jak leczyć niewydolność ciałka żółtego?
Leczenie niedomogi lutealnej i wywołanej nią niepłodności jest zależne od przyczyny. Najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne, w tym stymulację hormonalną pęcherzyka jajnikowego. U kobiet, które starają się o ciążę, często stosuje się endogenną suplementację preparatami progesteronu w II fazie cyklu, Progesteron dostępny jest w formie tabletek doustnych, podjęzykowych, globulek dopochwowych, żeli dopochwowych oraz iniekcji podskórnych i domięśniowych. Gdy te formy leczenia niepłodności zawiodą, korzysta się również z metod wspomaganego rozrodu - inseminacji domacicznych i zapłodnienia in vitro.
