Jakie funkcje pełni progesteron?
Progesteron, potocznie nazywany luteiną, wydzielany jest głównie przez ciałko żółte, które produkuje go w fazie lutealnej cyklu miesięcznego oraz na etapie wczesnej ciąży. Po 2-3 miesiącach jej trwania funkcję tę przejmuje łożysko. W mniejszej ilości progesteron wydzielany jest również przez korę nadnerczy. Progesteron ma istotne znaczenie przy staraniach o dziecko, dlatego klinika leczenia niepłodności wykonuje zazwyczaj jego badanie.
- Progesteron pobudza macicę do wydzielania substancji potrzebnych do zagnieżdżenia i rozwoju zarodka.
- Wpływa na endometrium, przygotowując je na implantację zarodka.
- Wspomaga zagnieżdżanie embrionu w błonie śluzowej macicy.
- Podtrzymuje ciążę na każdym jej etapie.
- Bierze udział w procesie laktacji.
Warto również wspomnieć o innych wpływach progesteronu na organizm, do których zalicza się: nieznaczne działanie antyandrogenne, stabilizację poziomu glukozy i obniżenie niektórych aminokwasów w surowicy krwi.
Wytwarzania progesteronu w cyklu naturalnym
W fazie folikularnej stężenie progesteronu zazwyczaj nie przekracza 0,5 ng/ml, a sam hormon jest wydzielany głównie przez nadnercza. Taka mała ilość progesteronu między menstruacją a owulacją nie jest w stanie wywołać zmian w błonie śluzowej macicy i umożliwić zagnieżdżenie się zarodka.
Dopiero w fazie lutealnej, czyli po owulacji, po pęknięciu pęcherzyka Graffa tworzy się ciałko żółte, które pod wpływem LH (lutropiny) zaczyna wydzielać progesteron. Następuje to pulsacyjnie. Wytworzony progesteron po owulacji oddziałuje na błonę śluzową macicy, przygotowując endometrium do implantacji zarodka. Dodatkowo progesteron ma wpływ na śluzówkę jajowodów, pochwy i szyjki macicy, indukując wytwarzanie pewnych substancji pomocnych w zagnieżdżeniu zarodka.
Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, ciałko żółte degeneruje, spada poziom hormonu, następuje miesiączka czyli złuszczanie się błony śluzowej macicy.
Progesteron w ciąży
W sytuacji, gdy dochodzi jednak do implantacji, początkowo funkcję ciałka żółtego indukuje LH. Na etapie wczesnego zarodka, rolę LH przejmuje hormon hCG, który dalej do około 9 tygodnia ciąży indukuje wytwarzanie progesteronu przez ciałko żółte.
Progesteron jest niezbędnym hormonem do potrzymania ciąży przez cały okres jej trwania. Zapobiega przedwczesnym samoistnym czynnościom skurczowym macicy, które mogą prowadzić do poronienia. Progesteron w ciąży moduluje również odpowiedź immunologiczną matki na obce antygeny płodu, zwiększając szansę na jej donoszenie. Hormon ten pobudza także błonę śluzową jajowodów oraz endometrium do produkcji substancji odżywczych niezbędnych dla rozwoju wczesnej ciąży. Co więcej, progesteron wraz z estrogenami przygotowuje gruczoł sutkowy do laktacji. Spadek progesteronu po porodzie jest również jedną z głównych przyczyn wahań nastroju i depresji poporodowej.
Wskazanie do badania progesteronu
Poziom progesteronu w organizmie kontroluje się zazwyczaj w przypadku:
- występowania problemów z uzyskaniem ciąży,
- występowania nieprawidłowych krwawień macicznych,
- pojawiania się nieregularnych cykli miesięcznych,
- podejrzenia ciąży pozamacicznej lub innych nieprawidłowości,
- monitoringu rozwoju ciąży.
Progesteron normy
Jak wcześniej zasygnowaliśmy stężenie progesteronu w organizmie kobiety zmienia się wraz z przebiegiem cyklu miesięcznego. U pacjentek starających się o dziecko badanie tego hormonu może pomóc w ocenie prawidłowego przebiegu drugiej fazy cyklu, a pośrednio jakości owulacji.
Normy progesteronu w poszczególnych fazach cyklu wynoszą:
| faza folikularna: | 0,28-0,72 ng/ml |
|---|
| owulacja: | 0,64-1,63 ng/ml |
|---|
| faza lutealna: | 4,71-18,0 ng/ml |
|---|
W przypadku kobiet w ciąży za normę progesteronu przyjmuje się:
| 4. tydzień | 21.6 ng/ml |
|---|
| 12. tydzień | 33.4 ng/ml |
|---|
| 20. tydzień | 55.6 ng/ml |
|---|
| 30. tydzień | 104.5 ng/ml |
|---|
| 40. tydzień | 166.2 ng/ml |
|---|
Warto mieć na względzie, że poziom tego hormonu zależy również od wieku pacjentki i metody jego oznaczania.
Zbyt niski progesteron i podwyższony progesteron – co oznacza?
Niedobór progesteronu bądź zbyt wysoki progesteron może wskazywać na problemy zdrowotne. Przyjmuje się, że zbyt niski progesteron może być wynikiem:
- braku owulacji,
- zaburzeń funkcji łożyska,
- ciąży pozamacicznej,
- zatrucia ciążowego,
- stanu przedrzucawkowego.
Wysoki progesteron zwykle odnotowywany jest przy:
- ciąży mnogiej,
- torbielach bądź innych naroślach na jajnikach,
- nowotworach nadnerczy i narządów rodnych,
- zespole policystycznych jajników (PCOS),
- niewydolności wątroby
Leczenie niedoboru progesteronu
Progesteron, poza tym że jest naturalnym hormonem, jest też składnikiem wielu leków. Stosowany jest głównie w antykoncepcji hormonalnej, jak również w hormonalnej terapii zastępczej po menopauzie. Głównym wskazaniem zastosowania progesteronu w formie leku jest wsparcie fazy lutealnej, zarówno w cyklach stymulowanych do monoowulacji, jak i w cyklach stymulowanych do programu in vitro. Progesteron niezbędny jest także do synchronizacji błony śluzowej macicy w cyklach z użyciem mrożonych zarodków, dawstwa oocytów i zarodków. Co więcej jest również często stosowany u kobiet w ciąży zagrożonych przedwczesną czynnością skurczową macicy, gdzie głównym jego zadaniem jest hamowanie tego procesu.
Wyniki progesteronu – jak wykonać badanie?
Badanie progesteronu wykonuje się z próbki krwi. Przed jego przeprowadzeniem nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Należy pamiętać, że poziom progesteronu ma zmienność dobową, dlatego zaleca się jego kontrolę w paru etapach cyklu miesięcznego. Najlepiej za każdym razem o tej samej porze – umożliwi to uzyskanie miarodajnego wyniku progetseronu.
Badanie można wykonać w każdej placówce Kliniki Bocian – wyniki progesteronu są już znane po około 1 godzinie. Po jego otrzymaniu warto omówić go z lekarzem prowadzącym.
Progesteron a starania o dziecko
Ekspert: dr n. med. Paweł Kuć, ginekolog-położnik. Jest specjalistą ds. diagnostyki i leczenia niepłodności metodą inseminacji i in vitro oraz endokrynologii ginekologicznej.
