Co to jest cykl miesiączkowy?
Cykl miesiączkowy, inaczej cykl owulacyjny lub cykl menstruacyjny, można określić jako systematyczne zmiany zachodzące w kobiecym ciele, które są wywołane pod wpływem działania hormonów, zwłaszcza:
- hormonu folikulotropowego (FSH),
- lutropiny (LH).
Stymulują one narządy rozrodcze do przygotowania się na ewentualne zapłodnienie. W prawidłowo przebiegającym cyklu dochodzi do owulacji, czyli procesu, w którym jeden z jajników uwalnia dojrzałą komórkę jajową. Jeżeli nie zostaje ona zapłodniona następuje złuszczanie się błony śluzowej wyścielającej jamę macicy (endometrium) oraz krwawienie nazywane menstruacją, miesiączką lub okresem. Hormony odgrywają tutaj kluczową rolę, wpływają także na samopoczucie, emocje, jak i wygląd kobiet.
Kiedy pojawia się pierwsza miesiączka?
Miesiączka pojawia się w czasie dojrzewania dziewczynek, zazwyczaj między 10. a 15. rokiem życia. Może się to też zdarzyć jeszcze wcześniej lub później, ponieważ każdy organizm ma swój własny rytm i wszystkie zmiany zachodzą bardzo indywidualnie. Przez pierwsze lata cykl owulacyjny może być nieregularny. Jest to zupełnie naturalne, organizm bowiem potrzebuje czasu, by wypracować swój schemat, pierwsze cykle mogą być również bezowulacyjne. Cykl trwa przez cały okres rozrodczy kobiety, oprócz ciąży, aż do momentu wystąpienia menopauzy, która najczęściej pojawia się między 45. a 55. rokiem życia.
Ile trwa cykl miesiączkowy?
Cykl miesiączkowy rozpoczyna się wraz z pierwszym dniem krwawienia, a kończy tuż przed następną menstruacją. Prawidłowy cykl kobiety może trwać od 21 do 35 dni, przy tym istotna jest nie tylko długość cyklu, ale również jego regularność. Nie musi być on identyczny, odchylenia 2-4 dniowe są uznawane za normę. Czas trwania miesiączki także jest zróżnicowany. W prawidłowych warunkach jest to od 3 do 7 dni.
- Wiele czynników może zaburzyć długość cyklu i jego regularność. Nieprawidłowości mogą się pojawić chociażby w wyniku stresu, przeziębienia, dalekich podróży, stosowania restrykcyjnych dieta, wahań hormonów. Warto również wspomnieć o PCOS, czyli zespole policystycznych jajników, który jest częstą przyczyną braku owulacji oraz rzadkich i skąpych miesiączek. Dlatego też, gdy kobieta zaobserwuje u siebie niepokojące objawy, jak na przykład krwawienia między miesiączkami lub po stosunku płciowym, bardzo bolesne i obfite miesiączki, czy też menstruacje trwające dłużej niż 8 dni, powinna zgłosić się na konsultację do lekarza ginekologa i wykonać odpowiednie badania - wyjaśnia dr Ewelina Budzińska, ginekolog-położnik , specjalistka w dziedzinie endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości z Kliniki Bocian w Szczecinie.
Cykl miesiączkowy – fazy
Cykl miesiączkowy dzieli się na kilka etapów. Wyróżnia się menstruację, fazę folikularną, owulację oraz fazę lutealną.
- Menstruacja - zaczyna się w pierwszym dniu krwawienia i to ona rozpoczyna cykl miesiączkowy. Jeżeli w minionym cyklu nie dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej następuje spadek estrogenu i progesteronu, co prowadzi do złuszczania się nabłonka macicy tzw. endometrium. Z pochwy wydostaje się płyn, który składa się z krwi i fragmentów tkanek. Obniżenie poziomu hormonów objawia się poprawą samopoczucia, spadek estrogenów również przyspiesza przemianę materii. Część kobiet podczas miesiączki doświadcza jednak bólu podbrzusza i dolnej części pleców. W tym czasie warto zwrócić uwagę na hormon przysadki mózgowej FSH, który w tej fazie zaczyna wpływać na rozwój pęcherzyków jajnikowych (pęcherzyków Graafa), w których znajdują się komórki jajowe.
- Faza folikularna - po zakończeniu miesiączki przysadka mózgowa produkuje więcej FSH wpływającego na rozwój pęcherzyków z komórką jajową. Dojrzewa tylko jeden z nich, reszta zatrzymuje się w rozwoju. W fazie folikularnej następuje także odbudowa błony śluzowej macicy, która kilkukrotnie się zwiększa. Wzrasta unaczynienie endometrium, ponieważ zaczyna się przygotowywać na ewentualne zagnieżdżenie zarodka. Rośnie wtedy również poziom estrogenów, cera i włosy są w lepszej kondycji, kobieta zyskuje więcej energii. Estrogeny wpływają też na produkcję śluzu. Faza folikularna kończy się w czasie rozpoczęcia owulacji. Czas przed i po owulacji określa się jako dni płodne. Jest to okres, kiedy kobieta ma największe szanse na zajście w ciążę. Rozpoczynają się ok. 5 dni przed owulacją a kończą ok. 2 dni po.
- Owulacja zaczyna się, gdy estrogeny osiągają najwyższy poziom podczas cyklu, wówczas następuje gwałtowny wzrost hormonu LH i dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graffa oraz uwolnienia komórki jajowej. Dojrzały oocyt przemieszcza się do jajowodu, gdzie czeka na zapłodnienie. Jeżeli przez ok. 24 godziny nie dojdzie do tego - obumiera. Dzień owulacji warunkuje długość trwania cyklu kobiety. Jest to mniej więcej 14 dni przed kolejnym cyklem. Można go rozpoznać np. po pojawieniu się gęstszej wydzieliny z pochwy, która przypomina konsystencję białka jajka kurzego. W trakcie owulacji kobiety mogą mieć większą ochotę na seks, a ich samopoczucie jest lepsze.
- Faza lutealna jest ostatnim etapem cyklu miesiączkowego. W momencie, gdy kończy się owulacja, pęknięty pęcherzyk Graffa przekształca się w ciałko żółte. Jego komórki zaczynają produkować hormony, głównie progesteron i w mniejszej ilości estrogen. Odpowiadają one za rozrost błony śluzowej macicy, czyli jej przygotowanie do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Jeżeli kobieta zajdzie w ciążę, jej organizm zacznie produkować hCG, czyli hormon ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. W przypadku, gdy nie dojdzie do zapłodnienia, następuje spadek poziomu estrogenów i progesteronu, ciałko żółte obumiera, a komórka jajowa zostanie wydalona podczas najbliższej menstruacji
Jak się oblicza cykl miesiączkowy?
Obliczanie cyklu miesiączkowego jest bardzo pomocne. Pozwala ustalić przybliżony dzień owulacji oraz zweryfikować, czy nie występują zaburzenia w tym obszarze.
- Podstawowym sposobem obliczania cyklu miesiączkowego jest prowadzenie kalendarza menstruacyjnego. Należy zaznaczyć w nim pierwszy dzień miesiączki, który jest zarazem pierwszym dniem cyklu oraz ostatni dzień przed kolejną menstruacji. Wówczas uzyskujemy informację, ile wyniósł cykl w danym miesiącu. Znając długość cykli można mniej więcej przewidzieć termin owulacji. Monitoring powinien być prowadzony przez kilka miesięcy, aby móc określić średnią długość cyklu - wyjaśnia dr Ewelina Budzińska z Kliniki Bocian w Szczecinie.
Do innych metod śledzenia owulacji należą również:
- dopochwowe badanie USG,
- badanie progesteronu,
- testy owulacyjne,
Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS)
Wiele kobiet pod koniec fazy lutealnej, gdy nie dochodzi do zapłodnienia, doświadcza syndromu napięcia przedmiesiączkowego tzw. PMS (ang. premenstrual syndrome). Wówczas mogą być rozdrażnione, zmagać się z problemami z koncentracją, obrzękami na twarzy, nogach czy rękach, zaparciami, odczuwać bolesność piersi, cierpieć na bezsenność. Także niejednokrotnie zmniejszone jest w tym czasie libido. Stan ten kończy się wraz z pojawieniem się miesiączki.
Wizyta u ginekologa
Każda kobieta powinna raz do roku profilaktycznie odbyć kontrolną wizytę u ginekologa. Na konsultację można się umówić w dowolnej Klinice Bocian: w Szczecinie, Białymstoku, Warszawie, Katowicach i Poznaniu. Jeżeli natomiast pojawiają się niepokojące objawy, nie należy zwlekać, tylko niezwłocznie ustalić termin wizyty, w celu szybkiej weryfikacji problemu.
