Przyczyny powstawania torbieli na jajnikach
Cysty pojawiają się pojedynczo lub mnogo, mogą obejmować jeden jajnik lub oba. Z reguły powstają w wyniku zaburzeń hormonalnych, które sprawiają, że uwolniony w trakcie cyklu pęcherzyk Graffa nie pęka i wypełnia się krwią lub płynem surowiczym. Jest to guz związany bezpośrednio z funkcjonowaniem jajnika, tak zwana torbiel czynnościowa. Schorzeniami zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia torbieli są również PCOS, czyli zespół policystycznych jajników oraz endometrioza.
Rodzaje torbieli jajników
Ze względu na sposób powstania i budowę, torbiele dzielą się na kilka rodzajów:
- torbiel endometrialna – powstaje w wyniku endometriozy,
- torbiel dermatoidalna – tworzy się z jaja płodowego, może zawierać m.in. tkankę tłuszczową, skórną, kostną, włosy,
- torbiel pęcherzykowa – efekt niepękającego pęcherzyk Graffa,
- torbiel ciałka żółtego – powstaje, kiedy ciałko żółte nie zanika, mimo braku ciąży,
- torbiel luteinowa – występuje głównie w trakcie ciąży,
- torbiel nowotworowa – o charakterze łagodnym i złośliwym (rak jajnika).
Objawy torbieli na jajniku
Zazwyczaj na początku torbiele jajników nie dają żadnych objawów, ponieważ są niewielkie i nie przeszkadzają w funkcjonowaniu układu rozrodczego. Do diagnozy najczęściej dochodzi, gdy torbiel osiąga duży rozmiar, a kobieta odczuwa znaczny dyskomfort, wywołany pojawiającymi się dolegliwościami.
Do najczęstszych objawów torbieli jajnika należą:
- niepłodność - rozregulowanie cyklu,
- problemy z oddawaniem moczu,
- kłujące i niejednostajne bóle podbrzusza,
- ból podczas stosunku,
- nudności i wymioty,
- wzdęcia, powodujące powiększanie się obwodu brzucha,
- plamienia międzymiesiączkowe,
- nagłe zmiany wagi,
- ból jajników,
- bóle głowy, nerwowość, omdlenia.
Torbiel jajnika - skręcenie lub pęknięcie
Torbiele mogą ulec deformacji, takich jak skręcenie lub pęknięcie. Skręcenie oznacza zaciśnięcie naczyń krwionośnych, co może doprowadzić do niedokrwienia i martwicy jajnika, a w wyniku pęknięcia płyn surowiczy rozlewa się w jamie brzusznej. Najczęstszymi objawami takich zmian są nagłe bóle podbrzusza, wymioty i pogorszenie ogólnego samopoczucia. Ważne, by przy takich symptomach niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Diagnostyka torbieli na jajniku
Wywiad medyczny oraz podstawowe badania ginekologiczne, które wykonuje również klinika leczenia niepłodności, są kluczowe w kwestii rozpoznania torbieli. Dla potwierdzenia obecność cysty lekarz wykonuje USG przezpochwowe, dzięki któremu można ocenić rodzaj torbieli, jej wielkość, kształt, grubość jej ścian, unaczynienie oraz ewentualne zagrożenie, jakie stanowi dla organizmu. Czasami dodatkowo wykonuje się biopsję torbieli w celu opróżnienie jej zawartości i ewentualnie dalszej diagnostyki cytologicznej. Przy rozpoznaniu guza oznacza się też markery nowotworowe. W sytuacji, gdyby torbiel miała złośliwy charakter, pacjentka zostaje wysłana na dalsze, szczegółowe badania.
Jak leczy się torbiele jajników?
Leczenie torbieli jest zależne od wielu czynników. W większości przypadków wystarczy sama obserwacja. Torbiele bezpośrednio związane z czynnością jajników zazwyczaj nie wymagają dalszych ingerencji, ponieważ najczęściej zanikają samoistnie lub dzięki leczeniu hormonalnemu, które czasem trwa kilka miesięcy. Farmakoterapia stosowana jest w celu wchłonięcia się lub przynajmniej zmniejszenia guza. Niestety, zdarza się, że torbiel nie zmniejsza się i stanowi zagrożenie dla zdrowia pacjentki. W takich przypadkach konieczne może być postępowanie operacyjne.
Operację wycięcia torbieli przeprowadza się metodą klasyczną lub laparoskopową. Laparoskopia jest zdecydowanie mniej ryzykowna, będąc zabiegiem małoinwazyjnym. Postępowanie będzie zależało od typu torbieli i stanu zdrowia pacjentki.
Torbiele luteinowe pojawiające się w trakcie ciąży powinny zostać usunięte operacyjnie dopiero w przypadku wystąpienia powikłań, takich jak skręt czy pęknięcie. Niewielkie uszkodzenie cysty nie zawsze jednak wymaga operacji, ponieważ organizm jest w stanie wchłonąć małą ilość płynu. Czasem jednak torbiel jest zbyt duża, a tym samym może doprowadzić do zniszczenia prawidłowej tkanki jajnika. W takiej sytuacji konieczne jest usunięcie jajnika w całości. Jeżeli drugi jajnik funkcjonuje prawidłowo, kobieta pozostaje nadal płodna i może starać się o dziecko.
Niestety nie istnieją sposoby zapobiegania tworzeniu torbieli. Regularne badania oraz odpowiednie leczenie chorób takich jak PCOS czy endometrioza to najlepsza droga do szybkiego wykrywania cyst. Czas w leczeniu guzów o charakterze złośliwym jest niezwykle ważny, bowiem im wcześniej zostaną zdiagnozowane zmiany, tym większe szanse na powodzenie terapii.
Torbiel na jajniku w ciąży
Podczas ciąży torbiele wykrywa się najczęściej dzięki badaniu USG. Z reguły nie zagrażają one prawidłowemu rozwojowi zarodka i płodu, ale należy je monitorować na wypadek pęknięcia lub skręcenia. Takie anomalie mogą doprowadzić do przedwczesnego porodu lub poronienia. Skłonność do powstawania torbieli nie jest dziedziczna, ale czynniki do niej prowadzące, takie jak zaburzenia hormonalne, często przekazywane są z pokolenia na pokolenie.
Torbiele jajników – jak im zapobiegać?
Ekspert: dr n. med. Olaf Lindert, ginekolog-położnik. Specjalizuje się w leczeniu niepłodności, również przy pomocy metody in vitro. Dyrektor medyczny Kliniki Bocian w Katowicach.
