Jak zdefiniowano termin dawstwa?
Opis i rodzaje dawstwa, w ramach którego para może podjąć leczenie wykorzystujące procedury zapłodnienia pozaustrojowego, in vitro, znajdują się w Ustawie o leczeniu niepłodności. W dokumencie rozróżniono dawstwo:
- Partnerskie: Kobieta i mężczyzna pozostają w związku małżeńskim albo we wspólnym pożyciu. Dawca (mąż lub partner) przekazuje swoje komórki rozrodcze biorczyni (żonie lub partnerce). W dawstwie partnerskim stosowane są komórki rozrodcze biorczyni.
- Anonimowe: Komórki rozrodcze (żeńskie lub męskie) oraz zarodki przekazuje się innym osobom nie tworzącym związku partnerskiego.
Kluczową kwestią, jeśli chodzi o dawstwo anonimowe, jest utrzymanie pełnej anonimowości dawców. Oznacza to, że nie jest możliwe zrealizowanie dawstwa ze wskazaniem czy wewnątrzrodzinne. Zgodnie z przyjętymi przepisami, zabrania się pod groźbą kary pozbawienia wolności uzyskiwania z dawstwa korzyści majątkowych – możliwa jest jedynie rekompensata poniesionych kosztów pobrania gamet.
Które dokumenty umożliwiają korzystanie z anonimowego dawstwa?
Długofalowe starania o dziecko, które nie zakończyły się uzyskaniem ciąży w wielu wypadkach świadczą o problemach z płodnością. Po zastosowaniu leczenia, może okazać się, że jednak skorzystanie z męskich gamet anonimowego dawcy to jedyne rozwiązanie, aby mieć dziecko. Ustawa o leczeniu niepłodności zawiera szczegółowo opisane zasady, ścieżki postępowania wobec dawców oraz biorczyń, poddających się in vitro w ramach anonimowego dawstwa komórek rozrodczych. Dlatego przed przystąpieniem do leczenia, warto zapoznać się z całym dokumentem, aby wiedzieć, co przysługuje wszystkim stronom leczenia, a co jest niedopuszczalne pod groźbą kary. Dodatkowo, niepłodne pary mogą starać się o udział w samorządowych programach refundujących leczenie niepłodności. Niektóre z nich dopuszczają dofinansowanie in vitro z użyciem nasienia dawcy. Pary mają także możliwość skorzystać z rządowego programu refundacji in vitro na lata 2024-2028, gdzie dopuszcza się finansowanie do 6 procedur z wykorzystaniem nasienia dawcy.
In vitro z nasieniem anonimowego dawcy
Problemy z płodnością dotykając w takim samym stopniu kobietę, jak i mężczyznę, wymagają kompleksowego podejścia i bardzo często pogłębionej diagnostyki. W związku z powyższym leczenie niepłodności również może być spowodowane czynnikiem męskim. Czasem zaburzenia są na tyle poważne, że nie ma szansy na powodzenie in vitro z plemnikami partnera, a rozwiązaniem pozostaje rozważenie skorzystanie z dawstwa nasienia.
Może to nastąpić, gdy:
- są skrajnie złe parametry nasienia,
- brakuje plemników w nasieniu,
- występuje obciążenie chorobami genetycznymi,
- pacjent przebył leczenie przeciwnowotworowe.
Zgodnie z ustawą, w przypadku korzystania przez parę z anonimowego biorstwa, partner (jeśli nie jest mężem pacjentki) musi złożyć przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego oświadczenie o tym, że będzie ojcem dziecka, które przyjdzie na świat w wyniku leczenia. W Klinice mężczyzna składa oświadczenie, że dopełnił tego wymogu.
Jak wybierani są potencjalni dawcy?
Lekarz dobiera dawcę nasienia na podstawie grupy krwi, jak również innych cech fenotypowych, tj. wzrost, waga, kolor oczu i włosów.
Każdy dawca nasienia poddawany jest diagnostyce chorób zakaźnych:
- wirus HBV,
- wirus HCV,
- HIV,
- kiła,
- chlamydia trachomatis.
Dodatkowo przeprowadzane jest badanie genetyczne, ocena kariotypu.
Jakie procedury zazwyczaj refunduje się w ramach in vitro?
Jeśli para, u której rozpoznano niepłodność, a inne zastosowane dotychczas formy terapii, tj. farmakologiczne, zabiegowe, metoda inseminacji, nie zakończyły się uzyskaniem ciąży, wtedy pacjenci mogą starać o pozyskanie środków finansowych na pokrycie leczenie za pomocą in vitro. Oczywiście przy spełnieniu wszystkich warunków kwalifikacji.
Przyznane środki pokrywają m.in.
- kwalifikację par,
- punkcję pęcherzyków jajnikowych,
- pobranie plemników i przygotowanie ich do zapłodnienia,
- procedurę zapłodnienia in vitro i hodowlę zarodków,
- mrożenie niewykorzystanych zarodków z zachowanym potencjałem rozwojowym.
Kwota oraz liczba refundowanych procedur zależy od samorządu, które samodzielnie je ustalają. Natomiast w przypadku ogólnopolskiego programu finansowania in vitro, cała procedura podlega pełnej refundacji – począwszy od kwalifikacji, części klinicznej, biotechnologicznej i kriotransferu. W przypadku środków farmakologicznych obowiązuje natomiast odrębna ustawa o refundacji leków.
Rejestr dawców komórek rozrodczych
Odwołując się do treści ustawy o leczeniu niepłodności, ośrodki, które zajmują się medycznie wspomaganą prokreacją muszą prowadzić odpowiedni, ale unikalny system znakowania wszystkich komórek rozrodczych bądź zarodków, po to, aby można je zidentyfikować oraz ich dawców. Dodatkowo Minister Zdrowia prowadzi rejestr dawców i biorczyń komórek rozrodczych i zarodków na potrzeby dawstwa innego niż partnerskie. Dane przechowywane w rejestrze są poufne, a dostęp do nich mają jedynie osoby upoważnione, w wąskim zakresie wskazanym w ustawie.
