Wpływ cukrzycy na płodność
W przypadku cukrzycy dochodzi do zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Organizm nie jest w stanie prawidłowo wykorzystać glukozy, ponieważ brakuje insuliny lub tkanki są na nią oporne. W efekcie stężenie cukru we krwi pozostaje zbyt wysokie, co nazywamy hiperglikemią. Taki stan może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych, nerwów oraz narządów wewnętrznych, takich jak serce, nerki, oczy czy układ nerwowy. Zaburzenia związane z cukrzycą obejmują jednak nie tylko te najbardziej znane narządy. Coraz częściej podkreśla się, że cukrzyca może wpływać także na układ rozrodczy i tym samym utrudniać naturalne poczęcie. Do najczęstszych postaci choroby należą cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2 oraz insulinooporność, która bywa jej wczesnym etapem.
Niezależnie od rodzaju, utrzymujący się zbyt wysoki poziom glukozy we krwi prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego, stresu oksydacyjnego i zaburzeń gospodarki hormonalnej. To z kolei może wpływać na funkcjonowanie jajników, jajowodów, endometrium, a u mężczyzn – na jądra, jakość nasienia i produkcję hormonów płciowych. Zaburzenia te sprawiają, że kobiety dotknięte cukrzycą częściej doświadczają objawów takich jak:
- trudności z zajściem w ciążę,
- nieregularne miesiączki,
- problemy z owulacją.
W przypadku mężczyzny mogą zostać zdiagnozowane obniżone parametry nasienia.
U niektórych kobiet, nawet jeśli dojdzie do zapłodnienia, trudniejsza może być implantacja zarodka, a ryzyko poronienia lub powikłań wczesnej ciąży staje się większe. Dlatego, gdy para z cukrzycą rozpoczyna starania o dziecko, niezwykle ważna jest dobra kontrola glikemii i wczesna konsultacja ze specjalistą takim jak diabetolog, ginekolog lub endokrynolog ginekologiczny, androlog lub urolog w przypadku mężczyzn, a w razie potrzeby także dietetyk oraz specjalista leczenia niepłodności.
Czy cukrzyca wpływa na płodność kobiet?
Nieprawidłowo kontrolowana cukrzyca może wpływać na cykl miesiączkowy i owulację u części kobiet, szczególnie gdy towarzyszy jej insulinooporność lub zaburzenia hormonalne. Jeśli poziom glukozy we krwi przez dłuższy czas utrzymuje się na nieprawidłowym poziomie, zaburza to wydzielanie hormonów – przede wszystkim FSH i LH, które kontrolują dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego oraz uwolnienie komórki jajowej.
- U wielu kobiet pojawiają się wówczas nieregularne miesiączki, skrócenie lub wydłużenie cyklu, a czasem całkowity brak owulacji, mimo występowania krwawienia miesięcznego. Insulinooporność, często współistniejąca z cukrzycą typu 2, dodatkowo nasila te problemy. Zbyt wysoki poziom insuliny może stymulować jajniki do produkcji androgenów, co zakłóca dojrzewanie pęcherzyków i utrudnia uwolnienie komórki jajowej. W takich sytuacjach dochodzi do cykli bezowulacyjnych lub owulacja występuje rzadziej niż powinna. Dlatego ważne jest, aby przed rozpoczęciem starań o dziecko wyrównać poziom cukru we krwi i zadbać o stabilność gospodarki hormonalnej. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko powikłań i zwiększa szansa na prawidłowy przebieg ciąży – wyjaśnia dr n. med. Bartosz Pietrzycki, ginekolog, specjalista leczenia niepłodności z Kliniki Bocian w Białymstoku.
Nieuregulowana cukrzyca zwiększa również ryzyko poronień oraz komplikacji we wczesnej ciąży. Nadmiar glukozy we krwi może wpływać na rozwijający się zarodek już w pierwszych dniach po zapłodnieniu. Wzrasta wtedy ryzyko zatrzymania rozwoju, wad wrodzonych, a także problemów z implantacją w błonie śluzowej macicy.
Czy cukrzyca wpływa na płodność mężczyzn?
Cukrzyca może nie tylko wpływać na płodność kobiet, ale również na męski układ rozrodczy. Przewlekła hiperglikemia, czyli stale podwyższony poziom glukozy we krwi potrafi doprowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych i włókien nerwowych. Z kolei zaburzenia krążenia krwi w obrębie prącia oraz neuropatia cukrzycowa mogą powodować problemy z osiągnięciem lub utrzymaniem erekcji. To jedno z częstszych powikłań u mężczyzn chorujących na cukrzycę przez wiele lat, zwłaszcza jeśli choroba nie jest dobrze kontrolowana. U niektórych mężczyzn może pojawić się także tzw. wytrysk wsteczny. To sytuacja, w której nasienie zamiast wydostać się na zewnątrz, cofa się do pęcherza moczowego. Dochodzi do tego na skutek uszkodzenia nerwów odpowiedzialnych za zamknięcie szyi pęcherza w momencie ejakulacji.
- Cukrzyca oddziałuje także na proces spermatogenezy, czyli tworzenie plemników w jądrach. Utrzymujący się wysoki poziom glukozy zwiększa stres oksydacyjny, co prowadzi do powstawania wolnych rodników uszkadzających komórki rozrodcze. W konsekwencji plemniki mogą mieć uszkodzone DNA, być mniej ruchliwe lub mieć nieprawidłową budowę. Obserwuje się zmniejszoną liczbę plemników w ejakulacie, ich spowolniony ruch, a także większy odsetek plemników, które nie są zdolne do zapłodnienia. Dodatkowo, u części mężczyzn z cukrzycą dochodzi do obniżenia poziomu testosteronu – najważniejszego męskiego hormonu płciowego. Może to prowadzić do spadku libido, uczucia przewlekłego zmęczenia, obniżenia nastroju, a w dłuższej perspektywie także do zmniejszenia masy mięśniowej i gorszej jakości nasienia – dodaje dr n. med. Bartosz Pietrzycki z Kliniki Bocian w Białymstoku.
Jak poprawić płodność przy cukrzycy?
Właściwe leczenie cukrzycy oraz zmiana stylu życia mają ogromne znaczenie dla poprawy płodności, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Dobrze kontrolowana glikemia zmniejsza stres oksydacyjny, stabilizuje gospodarkę hormonalną i poprawia funkcjonowanie jajników, endometrium oraz jąder. Terapię należy rozpocząć jeszcze przed rozpoczęciem starań o dziecko. Aby zwiększyć szansę na naturalne zapłodnienie, warto zadbać o:
- Utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru we krwi – regularne pomiary glikemii, oznaczanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) i dostosowanie leczenia pod kontrolą diabetologa.
- Dietę o niskim indeksie glikemicznym (IG) – opartą o warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze; u kobiet może to pomóc przywrócić owulację, a u mężczyzn poprawić parametry nasienia.
- Regularną aktywność fizyczną – umiarkowany ruch poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, pomaga kontrolować masę ciała i reguluje hormony.
- Unikanie używek i przewlekłego stresu – alkohol, papierosy, niedobór snu i stres nasilają wahania glukozy oraz negatywnie wpływają na hormony płciowe.
- Kontrolę masy ciała – zarówno nadwaga, jak i otyłość obniżają płodność; nawet 5–10% redukcji masy ciała może poprawić owulację i jakość nasienia.
Jak leczyć niepłodność przy cukrzycy?
Leczenie niepłodności u par, u których jednym z czynników jest cukrzyca, powinno być prowadzone wielokierunkowo i zawsze indywidualnie dostosowane do pacjentów. W przypadku braku ciąży mimo regularnych starań przez 6–12 miesięcy, warto zgłosić się do specjalisty leczenia niepłodności. Diagnostyka obejmuje zwykle:
- ocenę owulacji,
- badania hormonalne,
- USG narządu rodnego,
- oznaczenie rezerwy jajnikowej (AMH),
- badanie nasienia u mężczyzny,
- ocenę poziomu HbA1c, insuliny, lipidów czy ciśnienia tętniczego.
Jeśli przyczyną trudności z zajściem w ciążę jest brak owulacji, lekarz może zaproponować leczenie farmakologiczne, którego celem jest stymulacja owulacji. Dobór metody zależy od indywidualnej sytuacji pacjentki oraz wyników badań. U kobiet z insulinoopornością i PCOS stosuje się często metforminę, która poprawia wrażliwość tkanek na insulinę i może przywracać regularne cykle.
U mężczyzn diabetolog lub androlog ocenia poziom testosteronu i w razie potrzeby włącza leczenie hormonalne lub suplementację antyoksydantów, które zmniejszają stres oksydacyjny w jądrach. Jeżeli mimo wdrożenia leczenia i wyrównanej cukrzycy nadal nie dochodzi do ciąży, kolejnym krokiem mogą być metody wspomaganego rozrodu. Jedną z nich jest inseminacja domaciczna (IUI), która polega na podaniu odpowiednio przygotowanego w laboratorium nasienia bezpośrednio do jamy macicy. W sytuacjach, gdy to nie wystarczy, zwłaszcza jeśli występują dodatkowe czynniki, takie jak wiek kobiety powyżej 35 lat, obniżona rezerwa jajnikowa czy słabe parametry nasienia — rozważa się zapłodnienie pozaustrojowe in vitro. Należy mieć jednak na uwadze, że ostateczną decyzję podejmuje się zawsze indywidualnie, po analizie wyników badań i ocenie ogólnego stanu zdrowia obojga partnerów.
Cukrzyca ciążowa – co to jest i skąd się bierze?
Cukrzyca w ciąży może mieć dwa źródła – może być chorobą obecną już przed zapłodnieniem albo pojawić się dopiero w trakcie ciąży, i to właśnie ten drugi przypadek nazywamy cukrzycą ciążową. Cukrzyca ciążowa to zaburzenie gospodarki węglowodanowej, które wykrywane jest najczęściej między 24. a 28. tygodniem ciąży. Powstaje wskutek zmian hormonalnych – hormony łożyska, takie jak progesteron, estrogen czy laktogen łożyskowy, osłabiają działanie insuliny. Organizm przyszłej mamy staje się mniej wrażliwy na insulinę, a jeśli trzustka nie nadąża z jej produkcją, poziom glukozy we krwi zaczyna rosnąć. Do czynników ryzyka należą m.in.:
- nadwaga lub otyłość przed ciążą,
- wiek powyżej 35 lat,
- insulinooporność,
- PCOS,
- cukrzyca typu 2 w rodzinie,
- cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży,
- urodzenie dziecka ważącego ponad 4 kg.
Nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić do powikłań zarówno u matki, jak i u dziecka – m.in. do makrosomii płodu, stanu przedrzucawkowego, nadciśnienia tętniczego czy konieczności cesarskiego cięcia. Dlatego między 24. a 28. tygodniem zaleca się wykonanie testu obciążenia glukozą (OGTT). Po diagnozie podstawą leczenia jest dieta, umiarkowana aktywność fizyczna, samokontrola glikemii, a w razie potrzeby – terapia insuliną. Po porodzie poziom cukru zazwyczaj wraca do normy, ale u tych kobiet ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości może być wyższe. Zaleca się więc kontrolne badanie glukozy kilka tygodni po porodzie oraz dbanie o zdrowy styl życia.
FAQ
1. Czy przy cukrzycy można zajść w naturalną ciążę?
Tak, wiele kobiet i mężczyzn z cukrzycą zostaje rodzicami. Warunkiem jest dobra kontrola poziomu glukozy, zdrowy styl życia i konsultacja ze specjalistą przed rozpoczęciem starań o dziecko.
2. Czy cukrzyca zawsze powoduje niepłodność?
Nie. Cukrzyca sama w sobie nie przekreśla płodności, ale nieleczona lub źle kontrolowana może utrudniać owulację, obniżać jakość nasienia i zwiększać ryzyko poronienia. Wczesne leczenie i stabilna glikemia znacząco zmniejszają to ryzyko.
3. Czy mężczyzna z cukrzycą może mieć dzieci?
Tak, choć przewlekła hiperglikemia może pogarszać jakość nasienia i prowadzić do zaburzeń erekcji. Regularne leczenie, zdrowa dieta, aktywność fizyczna i konsultacja z andrologiem pomagają poprawić płodność.
4. Czym różni się cukrzyca w ciąży od cukrzycy ciążowej?
O cukrzycy w ciąży mówimy, gdy w ciążę zachodzi kobieta chorująca już na cukrzycę - kobieta może o tym wiedzieć lub dowiaduje się dopiero w ciąży, zaś cukrzyca ciążowa rozwija się i pojawia na skutek ciąży.
5. Czy cukrzyca ciążowa wpływa na płodność?
Nie wpływa na płodność, ale może prowadzić do powikłań w trakcie ciąży. Wymaga leczenia, ponieważ zwiększa ryzyko nadciśnienia, cukrzycy typu 2 w przyszłości oraz makrosomii płodu.
6. Czy przy cukrzycy możliwe jest in vitro?
Tak. Warunkiem jest dobra kontrola glikemii i brak przeciwwskazań medycznych. In vitro może być rozważane, gdy mimo prawidłowego leczenia i regularnych starań ciąża nie pojawia się.
Źródła:
https://molmed.biomedcentral.com/articles/10.1186/s10020-023-00771-x?
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10686411/?
https://www.mdpi.com/2072-6643/17/13/2101
Autor
Artykuł przygotowany we współpracy:
