Każdego roku na nowotwór jajnika zapada w Polsce około 3500 kobiet. Jest to dosyć podstępna choroba, której symptomy często są mylone z dolegliwościami układu pokarmowego, dlatego rak jajnika w wielu przypadkach jest późno wykrywany. Nowotwór ten dotyka kobiety w różnym wieku, również młode osoby, które jeszcze nie były w ciąży i nie rodziły dzieci.
Co to jest rak jajnika?
W jajniku znajdują się trzy rodzaje komórek – nabłonkowe, ziarniste i pęcherzykowe, które mogą dać początek nowotworom. Rak powstaje w samych jajnikach lub w tkankach około jajnikowych, w tym w jajowodach.
Jest chorobą nie tylko samych jajników, w większości przypadków obserwuje się tzw. rozsiew otrzewnowy, czyli obecność guzów na innych narządach jamy brzusznej. Złe wyniki leczenia są spowodowane tym, że nowotwór bardzo wcześnie rozprzestrzenia się po całym brzuchu, zajmując jelita, wątrobę, śledzionę i inne tkanki. Wynika to z faktu, że jajniki są organami leżącymi swobodnie w jamie brzusznej, w związku z czym komórki raka mają dużą łatwość przenoszenia się na sąsiadujące narządy.
Najczęstszą formą nowotworu złośliwego jajnika jest rak gruczołowy, który długo potrafi rozwijać się bezobjawowo.
Przyczyny występowania nowotworu jajnika
Nie do końca są znane przyczyny odpowiadające za rozwój raka jajnika, wśród nich wymienia się:
- niezdrową dietę - zbyt mało błonnika i witamin,
- nadwagę,
- niepłodność.
Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na ten nowotwór należą również uwarunkowania genetyczne. Znaczne zwiększenie ryzyka wystąpienia raka jajnika dotyczy nosicielek wrodzonej mutacji genu BRCA1 i BRCA2 oraz u chorych z wrodzonym zespołem Lyncha. Dlatego rak jajnika u bliskiej krewnej powinien skłonić kobietę do konsultacji u ginekologa-onkologa oraz w poradni genetycznej. Z kolei do zmniejszenia zagrożenia zachorowania na raka jajnika mogą przyczynić się czynniki hamujące owulację, antykoncepcja, duża liczba ciąż i karmienie piersią.
Objawy raka jajnika
W początkowych etapach rozwoju choroby, rak jajnika nie daje charakterystycznych objawów. Nawet znaczne powiększenie się jajnika przeważnie nie jest odczuwalne przez kobietę. Mogą pojawić się objawy, które nie niepokoją pacjentki, są mylące i nie skłaniają do pogłębionej diagnostyki. Zazwyczaj są to objawy związane z funkcjonowaniem układu pokarmowego. Wśród nich wymieniane są:
- wzdęcia,
- uczucie sytości,
- chudnięcie,
- zaparcia,
- powiększony obwód brzucha,
- częste oddawanie moczu,
- wodobrzusze,
- nieprawidłowe krwawienia z narządów rodnych.
Diagnostyka nowotworu jajnika
Regularne wizyty profilaktyczne u ginekologa mogą pomóc we wczesnym wykryciu raka jajnika. Podstawowym działaniem jest szczegółowy wywiad lekarski, który pomoże zidentyfikować niepokojące objawy, jak również badania ginekologiczne oraz ultrasonograficzne. Gdy pojawi się podejrzenie występowania choroby, diagnostyka jest rozszerzana o kolejne badania.
- Badania ginekologiczne – pozwalają lekarzowi wykryć guza jajnika, określić wielkość zmiany oraz jej konsystencję, ruchomość, a także położenie względem innych narządów.
- Badania ultrasonograficzne – USG dopochwowe oraz jamy brzusznej umożliwia rozpoznanie guza, jego wielkości, struktury, obecności płynu i ewentualnych przerzutów do innych narządów jamy brzusznej.
- Tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny – wykonywane są zazwyczaj, jako badanie uzupełniające do USG.
- Badania markerów nowotworowych – wykrywają substancje wytwarzane przez komórki nowotworu jajnika. Badaniu podlegają głównie markery Ca-125 i HE-4. Należy oceniać je łącznie, jako tzw. algorytm ROMA, co zwiększa precyzję badania. Niestety duży odsetek wczesnych raków jajnika nie powoduje zwiększenia stężeń markerów. Interpretacja zwiększonego stężenia markerów powinna być zawsze przeprowadzona przez lekarza specjalistę, ponieważ na ich poziom w surowicy krwi wpływa również wiele innych chorób.
Leczenie raka jajnika
Najważniejszą metodą leczenia raka jajnika jest zabieg operacyjny. Celem zabiegu jest usunięcie maksymalnej ilości tkanki nowotworowej, czyli tzw. cytoredukcja. Wycięcie wszystkich widocznych i wyczuwalnych ognisk raka z jamy brzusznej znacznie poprawia wyniki leczenia. W zależności od postępu choroby, wycięty może być jeden jajnik, obydwa, jak również macica, węzły chłonne i ogniska choroby występujące w innych miejscach. Po zabiegu pacjentka przeważnie poddawana jest leczeniu za pomocą chemioterapii, która polega na przyjmowaniu silnych leków cytotoksycznych niszczących komórki rakowe.
Zabezpieczenie płodności – oncofertility
Leczenie raka jajnika może znacznie upośledzić zdolności rozrodcze kobiety, dlatego też pacjentki onkologiczne w wieku prokreacyjnym, powinny być poinformowane o tym przed rozpoczęciem terapii. Istnieje możliwości zabezpieczenia płodności na przyszłość - zamrożenie komórek jajowych lub zarodków, które przeprowadza się w klinikach leczenia niepłodności w porozumieniu z onkologiem. Wcześniej pacjentka poddawana jest stymulacji hormonalnej. Umożliwia ona pozyskanie większej liczby oocytów. W przyszłości, gdy pacjentka wyzdrowieje może wykorzystać zamrożone komórki lub zarodki do procedury zapłodnienia za pomocą in vitro. Warto pamiętać, że wiele kobiet po leczeniu onkologicznym zostało matkami.
