Fazy hodowli zarodka w procedurze in vitro
W ciągu kilku pierwszych dób od przeprowadzenia procedury zapłodnienia oocytów, powstała w ten sposób komórka zaczyna ulegać przemianom, w trakcie których wyróżnia się poszczególne stadia rozwoju embrionów:
- Zygota (1. doba) – to inaczej zapłodniona komórka jajowa, która powstaje po 17-20 godzinach od wprowadzenia plemnika do wnętrza gamety. Ulega ona licznym podziałom (proces ten zwany jest mitozą), w trakcie których powstały zarodek zwiększa ilość swoich komórek. Szacuje się, że ok. 3 doby powinien z niej powstać 8-blastomerowy zarodek.
- Morula (4. doba) – jest złożona z wielu komórek, tzw. blastomerów (ok. 12-16), które powinny się ze sobą połączyć.
- Blastocysta (5./6. doba) – zarodek, składający się z ponad 100 komórek. Osłonka, która go otacza, w tej fazie ulega przerwaniu na skutek rozrostu blastocysty; po jej pęknięciu uwalniany jest embrion zdolny zagnieździć się w macicy. Czasem, aby wspomóc proces wykluwania się blastocysty (w przypadku, kiedy osłonka jest pogrubiona), korzysta się z procedury AH – Assisted Hatching – laserowego nacięcia osłonki.
Hodowlę w ramach procedury in vitro prowadzi się zwykle do 5-6 doby, natomiast czasem zdarza się, że jest ona przedłużona do 7 doby z uwagi na trudności w jednoznacznej ocenie potencjału rozwojowego zarodka. Są to jednak pojedyncze przypadki.
In vitro i ocena rozwoju zarodka
Zanim zarodki zostaną transferowane, embriolodzy prowadzą regularną obserwację ich rozwoju oraz przyporządkowują do poszczególnych kategorii, które decydują o ich jakości i gotowości do wprowadzenia do jamy macicy. Zazwyczaj przy ocenie brane są pod uwagę takie aspekty jak:
- tempo rozwoju,
- wielkość i kształt blastomerów (czyli komórek zarodka),
- stopień fragmentacji.
Zarodek jest oceniany w trakcie każdej fazy rozwoju za wyjątkiem doby 4, gdyż jest to faza kompaktacji, w której trudno jest wyróżnić poszczególne blastomery. Za normy przyjmuje się:
- 2. doba – zarodek składa się już z 4 blastomerów (komórek potomnych).
- 3 doba oczekiwany jest zarodek 8 blastomerowy, aczkolwiek każdy zarodek rozwija się indywidualnie i często na tym etapie zarodki posiadają inną liczbę komórek, np. 6 lub 10 i nadal mieszczą się w schemacie prawidłowego rozwoju.
Ocena morfologii zarodków 2 i 3 dniowych uwzględnia liczbę blastomerów oraz ocenę parametrów morfologicznych:
- - dobry <10% fragmentacji, wielkość blastomerów adekwatna do liczby komórek, brak cech wielojądrowości,
- - średni 10-25% fragmentacji, większość komórek zarodka posiada optymalną dla danego stadium wielkości, brak cech wielojądrowości,
- - słaby: >25% fragmentacji, wielkość komórek mocno zróżnicowana, obecne cechy wielojądrowości w blastomerach.
- 4. doba - w stadium moruli prawidłowo rozwijający się embrion ma już kilkanaście komórek, które dodatkowo są z sobą zespolone (stopień zespolenia, który nazywamy kompaktacją, również jest brany pod uwagę przy ocenie). Na tym etapie także korzysta się z 3- stopniowej skali.
- 5-6 doba - najwięcej uwagi poświęca się jednak blastocystom, czyli zarodkom w 5-6 dobie rozwoju. W trakcie ich oceny korzysta się zwykle z metody Gardnera, która zakłada sześciostopniową klasyfikację jakości. Do ich opisu używa się cyfry (od 1 do 6), świadczącej o etapie rozwoju, na jakim się znajdują:
- 1 - wczesna blastocysta,
- 2 - dojrzała blastocysta,
- 3 - rozszerzona blastocysta,
- 4 - wylęgająca się blastocysta,
- 5 - blastocysta wylęgowa,
- 6 - wykluta blastocysta.
Dodatkowo dookreśla się je literami (A-C), oznaczającymi klasę rozwoju i ułożenie zewnętrznych komórek – węzła zarodkowego, czyli części, z której powstanie jego organizm:
- A - dużo komórek ułożonych ściśle jedna przy drugiej
- B - kilka komórek ułożonych luźno
- C - bardzo mało komórek, rozproszonych
i trofektodermy, przyszłego łożyska:
- A - dużo komórek, zespolonych
- B - mało komórek, tworzących luźną strukturę
- C - pojedyncze komórki o sporych rozmiarach
Klasyfikacja zarodków w metodzie in vitro
Blastocysty kategorii AA, AB, BA, BB są najlepszej jakości oraz mają największy potencjał do implantacji. Zarodki klasyfikowane jako CB lub BC mają również szansę na rozwój, mogą być transferowane i poddawane witryfikacji. Warto przy tym pamiętać, że każdy zarodek jest inny, a jego ocena bezwzględnie należy do embriologów – nie powinno się samodzielnie stawiać żadnych diagnoz.
