Czym jest hiperstymulacja jajników?
Zespół hiperstymulacji jajników (ang. ovarian hyperstimulation syndrome) charakteryzuje się:
- nienaturalnym powiększeniem jajników (nawet do 12 cm),
- wzmożeniem produkcji pęcherzyków uwalnianych podczas owulacji (20-30 w trakcie jednego cyklu).
Niekiedy na skutek OHSS dochodzi także do przedostawania się płynów ustrojowych do jamy otrzewnej, co jest z kolei związane ze zwiększoną przepuszczalnością naczyń.
Przyczyny OHSS
Hiperstymulacja nie jest bezpośrednim skutkiem leczenia za pomocą in vitro – stanowi ona dosyć rzadkie powikłanie, wywołane stymulacją jajników za pomocą leków hormonalnych. Najczęściej przyczynia się do tego wykorzystywana w tym celu gonadotropina kosmówkowa (hCG), mogąca powodować nadwyżki produkcyjne estrogenów. Zaburzenie to może powstać również w trakcie ciąży – jak się podejrzewa – ze względu na mutacje receptora FSH, który zwiększa wrażliwość na występowanie hormonu hCG w organizmie.
Szczególnie narażone na wystąpienie hiperstymulacji są pacjentki:
- przed ukończeniem 30. roku życia,
- z niską masą ciała,
- borykające się z PCOS bądź innymi nieprawidłowościami w obrębie narządów rodnych,
- po przejściu OHSS,
- po wielu nieudanych podejściach do transferu (powtarzalność stymulacji),
- o wysokim stężeniu estradiolu we krwi,
- z cukrzycą.
Objawy hiperstymulacji jajników
Symptomy OHSS mogą mieć różne nasilenie, co pozwala ocenić, jaką postać przybrała hiperstymulacja jajników i jakie działania należy podjąć:
- Łagodna – zazwyczaj występują wzdęcia, ból brzucha, nudności, które ustępują samoistnie po paru dniach, najczęściej w momencie pojawienia się miesiączki.
- Umiarkowana – oprócz dolegliwości żołądkowych (wymioty, biegunka), w tym stadium pojawia się także wodobrzusze, widoczne na obrazie USG.
- Ciężka – objawia się zaburzeniami oddychania, spowodowanymi zbieraniem się płynu wysiękowego w opłucnej, otrzewnej i osierdziu, znacznym zagęszczeniem krwi, rzadkim oddawaniem moczu, hipoproteinemią (drastycznym zmniejszeniem się ilości białka).
- Krytyczna – ta postać powoduje bardzo duże zagęszczenie krwi, bezmocz, zaburzenia zakrzepowo-zatorowe oraz zespół ostrej niewydolności oddechowej.
Jak wykryć OHSS?
Pierwszym podstawowym badaniem, które wykonuje się przy diagnostyce zespołu hiperstymulacji, jest USG jamy brzusznej, które pozwala ocenić wielkość jajników oraz zweryfikować obecność płynu w otrzewnej. Dodatkowo pacjentce z podejrzeniami tego zespołu zlecane są badania laboratoryjne, może zostać również wykonane RTG klatki piersiowej (zwłaszcza w fazie ciężkiego OHSS).
Hiperstymulacja - leczenie
Metody leczenia zespołu hiperstymulacji jajników w dużej mierze są zależne od stopnia jego zaawansowania:
- postać łagodna OHSS zazwyczaj ustępuje samoistnie wraz z pojawieniem się miesiączki (u kobiet niebędących w ciąży poziom gonadotropiny spada sam po 7 dniach, a u ciężarnych po około 10-20 dniach). W zwalczaniu jej nieprzyjemnych symptomów pomaga również odpowiednia dieta wysokobiałkowa, nawadnianie organizmu płynami bogatymi w sód i uzupełnianie elektrolitów. Warto także pamiętać o regularnym ruchu i lekkim wysiłku fizycznym, który pozwoli uniknąć m.in. zaburzeń zakrzepowo-zatorowych,
- umiarkowana, ciężka i krytyczna postać hiperstymulacji natomiast wymaga hospitalizacji oraz ścisłego, ciągłego monitoringu stanu zdrowia kobiety. Ścieżkę dalszego leczenia w tym przypadku ustala lekarz, po przeprowadzeniu pogłębionych badań diagnostycznych oraz uwzględnieniu indywidualnej sytuacji medycznej pacjentki.
Każda pacjentka przechodząca przez stymulację hormonalną jajników powinna pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarza. Prowadzony monitoring za pomocą USG i wybranych hormonów pozwala odpowiednio weryfikować odpowiedź jajników na wdrożone leczenie, jak również modyfikować dawki leków, jeżeli zajdzie taka potrzeba.
