Odpowiednie przygotowanie do badania
Zdarza się, że nieprawidłowy wynik badania nasienia jest efektem nieodpowiedniego przygotowania mężczyzny do wykonania spermiogramu. Pacjenci podchodzący do badania powinni zachować wstrzemięźliwości seksualną przez 3-5 dni. Przy zbyt krótkiej przerwie wynik może bowiem pokazać zaniżoną liczbę plemników, natomiast przy zbyt długiej wstrzemięźliwości mimo zwiększonej liczebności plemników ich żywotność czy ruchliwość może być gorsza, niż jest w rzeczywistości.
Przed badaniem należy również unikać spożywania alkoholu, palenia papierosów i nadmiernego wysiłku fizycznego. Nie powinno się również przeprowadzać takiej analizy w trakcie antybiotykoterapii i tuż po niej. Badanie wymaga wykorzystania sterylnego pojemniczka oraz zachowania szczególnych zasad higieny intymnej, aby żadne zanieczyszczenia nie dostały się do materiału. Optymalne jest pozyskanie nasienia do badania w klinice, w specjalnie do tego celu przygotowanym pomieszczeniu, dzięki temu jest szybko przekazywane do laboratorium ograniczając w ten sposób czynniki, które mogłyby zaburzyć wynik.
Badania laboratoryjne
W laboratorium diagnostycznym ocenia się cechy fizyczne nasienia, w tym makroskopowe parametry, takie jak:
- Upłynnienie – tuż po wytrysku nasienie jest lepkie, lecz dosyć szybko (do 60 minut) pod wpływem enzymów dochodzi do jego upłynnienia. Jeżeli ten proces trwa zbyt długo może sugerować nieprawidłowy skład spermy, jak również ograniczoną zdolność plemników do zapłodnienia.
- Objętość – za prawidłowy wynik uznaje się 1,4 ml – 6 ml ejakulatu. Małą objętość nasienia określa się mianem hipospermii (od 0,5 ml do 2 ml) lub aspermii (poniżej 0,5 ml). Z kolei zbyt dużą objętość spermy nazywa się hiperspermią (powyżej 6 ml). W zależności od przyczyn, pojawiające się nieprawidłowości mogą mieć charakter przejściowy lub trwały, wpływając przy tym na zdolności prokreacyjne mężczyzny. Pacjent powinien pobrać do pojemniczka całość nasienie pochodzącego z jednego wytrysku, jeżeli tak się nie stało i próbka zawiera tylko część materiału, należy o tym poinformować laboratorium.
- pH – nasienie powinno mieć odczyn lekko zasadowy (pH najlepiej w granicach 7,2-7,6), co pomaga plemnikom przetrwać w kwaśnym środowisku pochwy. Zbyt niskie pH, czyli kwaśny odczyn ejakulatu, może uniemożliwić plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Natomiast zbyt wysokie pH (powyżej 8) może sugerować nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem prostaty.
- Lepkość – ocenia się na podstawie długości kropli nasienia wypływającej z pipety. Powstanie długiej nitki, powyżej 2 cm, świadczy o nadmiernej lepkości ejakulatu. Prawidłowy wynik jest oznaczany jako: +, nieprawidłowy to: ++ oraz +++.
- Aglutynacja – polega na przyleganiu ruchliwych plemników do siebie, co w efekcie nie pozwala im prawidłowo poruszać się, a tym samym uniemożliwia dotarcie do komórki jajowej i jej zapłodnienie. Prawidłowy wynik jest oznaczany jako: - nieprawidłowy w zależności od stopnia występowania aglutynacji: +, ++ i najwyższy +++.
Po wstępnym badaniu makroskopowym nasienie poddawane jest ocenie mikroskopowej. Sprawdzana jest:
- Liczba plemników w ejakulacie – za normę uznaje się co najmniej 39 mln plemników w całości oddanego nasienia.
- Liczba plemników na 1 ml – koncentracja, czyli gęstość plemników sprawdzana jest w 1 ml ejakulatu, który powinien zawierać co najmniej 16 mln plemników, by wynik mieścił się w normie WHO (Światowej Organizacji Zdrowia). Zbyt niska liczebność plemników nazywana jest oligospermią, która może mieć różne stopnie ciężkości. W skrajnych przypadkach, przy całkowitym braku plemników, może zostać zdiagnozowana azoospermia. Zbyt niska koncentracja plemników może prowadzić do problemów z naturalnym uzyskaniem ciąży z partnerką.
- Ruchliwość plemników – prawidłowe plemniki powinny wykazywać ruch postępowy, konieczny w warunkach fizjologicznych, by dotrzeć do komórki jajowej. Plemników poruszających się prawidłowo (zarówno szybko, jak i wolno) powinno być co najmniej 30 %. Natomiast ogólna ruchliwość plemników (uwzgledniająca ruch postępowy i w miejscu) powinna wynosić co najmniej 42 %.
Ostatnia część badania ogólnego nasienia dostarcza informacji na temat morfologii, czyli budowy plemnika. Za normę uznaje się co najmniej 4% prawidłowo zbudowanych plemników. Jakiekolwiek zaburzenie w obrębie budowy główki, wstawki, witki nie pozwala uznać gamety za właściwą.
Wartość referencyjna badania nasienia wg wytycznych WHO
| Objętość nasienia | >= 1,4 ml |
|---|
| pH | >= 7,2 |
|---|
| Czas upłynnienia | < 60 minut |
|---|
| Lepkość | + |
|---|
| Aglutynacja | brak |
|---|
| Liczba plemników | |
|---|
| Na 1 ml (koncentracja, gęstość) | >= 16 mln/ml |
|---|
| W ejakulacie (całkowita) | >= 39 mln / ejakulat |
|---|
| Ruchliwość plemników | |
|---|
| Ogólna (ruch postępowy + ruch w miejscu) a+b+c | >= 42 % |
|---|
| Ruch postępowy a + b | >= 30 % |
|---|
| Morfologia plemników | >= 4 % |
|---|
Nieprawidłowe wyniki
Pojawienie się nieprawidłowego wyniku nasienia nie musi oznaczać, że mężczyzna nie będzie mógł mieć dzieci. Tutaj wyraźnie trzeba rozgraniczyć termin bezpłodność od wyrażenia niepłodność. Należy pamiętać, że terminy te nie powinny być używane zamiennie, bowiem nie oznaczają tego samego. Bezpłodność to trwała niezdolność posiadania dziecka. Z kolei niepłodność to na ogół stan odwracalny, który można leczyć celem uzyskania upragnionej ciąży, choć czasem potrzebne są do tego metody wspomaganego rozrodu w postaci inseminacji lub in vitro. Gdy pojawiają się jakiekolwiek nieprawidłowości w wyniku spermiogramu, warto skonsultować je podczas wizyty z lekarzem Kliniki Bocian. Po dokładnej analizie zostanie ustalony dalszy plan postępowania i leczenia.
NIEPRAWIŁOWY WYNIK BADANIA NASIENIA – co zrobić?
- Jeżeli na badanie nasienia zostałeś skierowany przez lekarza Kliniki Bocian podczas pierwszej wizyty niepłodnościowej.
Omów wynik z lekarzem podczas najbliższej wizyty Twojej partnerki w Klinice Bocian. - Jeżeli nie jesteś pacjentem Kliniki Bocian i starasz się o dziecko.
Umów się telefonicznie (+48 690 000 955) na wizytę w Klinice Bocian u androloga lub wspólnie z partnerką na wizytę u specjalisty leczenia niepłodności, w celu omówienia wyniku badania i ustalenia planu leczenia. - Jeżeli nie jesteś pacjentem Kliniki Bocian, a badanie nasienia wykonałeś profilaktycznie.
Umów się telefonicznie (+48 690 000 955) na wizytę w Klinice Bocian u androloga, w celu omówienia wyniku badania i ustalenia planu leczenia i dalszego postępowania.
Diagnostyka męskiej niepłodności – od czego zacząć?
Ekspert: dr Jarosław Niemoczyński, ginekolog-położnik, diagnozując i leczący niepłodność, m.in. metodą in vitro. Jest dyrektorem medycznym Kliniki Bocian w Warszawie.
